bacak yarası
Bacaklar, iyileşmeyen (kronik) yaraların görülebildiği en yaygın yerlerdir. Herhangi bir tedaviye rağmen 4-6 hafta içinde iyileşmeyen bir bacak yarasının ana nedeninin araştırılması ve bu nedenle tedavi planlanması zorunludur.
Bacak yarası veya ülserler genellikle dolaşım bozuklukları nedeniyle gelişir. Bacak yaralarının en sık karşılaşılan nedeni varis yarası yada venöz ülserdir. İkincil neden ise atardamar hastalıkları ile ilişkilidir. Bu atardamar sistemlerdeki sorunlar kapanmayan yaralara neden olabilir.
Organlarımıza, bacaklarımıza ve ellerimize temiz kan taşıyan atardamar hastalıkları yaralara ve sonuçta da uzuv kaybına neden olur. Bir yara her hangi bir nedenle de oluşsa bile iyileşebilmesi için kabaca normaldekinden 10 kat fazla kan dolaşımına ihtiyaç duyar. Eğer dokuların hayatta kalmak için gerekli besinleri ve oksijeni sağlamaları için yeterli kan akımı yeterli değilse, hedef doku canlılığını kaybeder ve ölür. Sonuç olarak, cilt ve deri altı dokular kendilerini tamir edemez ve iyileşmeyen ya da geçmeyen yaralar dikkate alınmalıdır.
Arterioskleroz nedeniyle oluşan damar tıkanıklıklarına bağlı yaraların tedavisinde asıl şey yaraya temiz kan sağlamaktır. Bunu yapmak için, yara bölgesine çok fazla saf kan gönderildiğinden emin olunmalıdır. Kan temini iki şekilde sağlanır; açık ameliyat veya kapalı anjiyografik girişimler ile sağlanmalıdır. Açık ameliyatta temiz kan, bir yapay damar veya hastadan elde edilen yedek bir damar kullanılarak daha yukarıdaki açı ve sağlıklı bölümden tıkalı bölgenin altındaki kan dolaşımının zayıf olduğu alana verilir. Anjiyografik yöntemler arasında balon, stent, ilaç kaplı balon veya ilaç kaplı stent ve traşlama (aterektomi) bulunur. Günümüzde, teknolojilerin ve yöntemlerin gelişmesine paralel olarak, anjiyografik yöntemler daha yaygın hale gelmiştir ve iyi merkezlerde başarı oranı çok yüksektir.
Diyabetli hastalarda bacak yaralanması (diyabet) çok yaygın ve önemli bir sorundur. Çalışmalar diyabetli hastaların % 15-20'inin yaşamlarının bir noktasında bacaklarında yara olduğunu göstermektedir. Türkiye çalışmalarında 80 milyonluk nüfusun içinde diyabet hastalarının en az yaklaşık 10-11 milyon olduğu tahmin edilmektedir. Bu,ülkemizde en az 1.5-2 milyon diyabet hastasının ayağıdaki yara ile uğraşmak zorunda kaldığı anlamına gelmektedir. Bu yaraların en kötü etkisi, bu hastaların bazılarının bu yaralar nedeniyle amputasyona (bacak kesilmesi) maruz kalmasıdır. Araştırmalar, diyabetli hastaların normal popülasyondan 15 kat daha fazla amputasyona uğradığını göstermektedir. Uzuvları kesilen hastaların yarısının diğer uzuvlarını da 2 yıl içinde kaybedebileceğini ve 4 yıl içerisinde ölebileceğini göstermektedir. Bu nedenle diyabet ve diyabetle ilişkili yaraların tedavisi diğer hastalıklardan daha ciddiye alınmalıdır.
İki ana hastalık diyabette bir yaranın gelişiminde rol oynar. Birincisi nöropati adı verilen sinir hasarı, diğeri ise vaskülopati adı verilen damar hastalığıdır. Bir hastada motor nöropati güçsüzlüğe ve ayakta kasların erimesine yol açar, duyusal nöropati ise duyu kaybına yol açar ve otonomik nöropati ile ayağın kurulmasına, ağrı hissetmemesine ve kurumasına neden olur, ve sonuçta yaranın açılması daha kolaydır. Hasta bacağındaki bir yara açıklığının nasır ve acısını hissedemez. Yara mikrobu alır ve ayağın iç kısımlarına doğru büyür. Sonunda, bir dış dalgalanma meydana geldiğinde fark eder, ancak bu aşamada yara uzvu tehdit eden bir boyuta ulaşmıştır ve tedavisi zordur. Bu nedenle, diyabetin birincil tedavisi yaranın açılmasını önlemek için önlemler almaktır. Ucuz ve basit yöntemler kullanılarak hayatta kalabilen bu kadar önemli bir hastalık ancak hastayı deneyimli bir bakıcının takibi hakkında bilgilendirmekle sağlanabilir.
Vasküler sistemlerde de birçok romatizmal hastalık görülebilir. Bu vasküler hastalıklara vasküler inflamasyon (vaskülit) adı verilir. Bu hastalarda bacak ülseri veya cilt hastalıkları olabilir. Vaskülit teşhisi, ayrıntılı hasta öyküsü, muayene, kan testi ve yaradan cilt-deri altı örneği (biyopsi) temelinde yapılır. Dirençli olgularda kortikosteroid tedavisi kullanılır. Yara iyileşmesi uzun süre uzman bir ekip gerektirir.
