Diyaliz Fistül Ameliyatı
Böbrek yetmezliğinde kanın temizlenmesi için diyaliz makinasına bağlanabilmek amacı ile yüzeyel damarlarda yapılan ameliyatlara fistül ameliyatı denilmektedir.
Genellikle bir atardamar ile bir toplardamar arasında bağlantı oluşturulur ve diyalizde de bu bağlantıya iğne batırılılarak kan diyaliz makinasına alınır. Fistül adı verilen bu bağlantı çoğu kezde kolda olmakla beraber, bacakta yada boyunda da olabilir.
Diyaliz kısa süreli gerektiğinde genellikle büyük toplardamarlardan birisine kateter ile girilerek diyaliz sağlanır. Ancak uzun süreli diyaliz gerekiyor ise en emin yol fistül ameliyatının yapılmasıdır.
Eğer böbrek yetmezliği var ve kişi düzenli bir şekilde diyalize girmek zorunda ise fistül ameliyatına ihtiyaç vardır.
Ameliyat öncesi fistül planlanan damarların Doppler ultrasonografi ile değerlendirilmesi ameliyatta başarı şansını artırır. Boyun yada köprücük kemiklerinin altından uzun süreli kateter yerleştirilmiş olan hastalarda bu bölgedeki toplardamarların tıkanma olasılığı yüksek olduğu ve bu durumun yapılacak fistül ameliyatının başarısını etkilediği için, bu bölgeye yönelik anjio yada bilgisayarlı tomografik anjio gerekebilir.
Genellikle ameliyat lokal anestezi yani sadece ameliyat yapılacak olan bölgenin uyuşturulması ile yapılır. Çoğu kez fistül hastanın işlerini görmediği (örneğin sağlaklarda sol kol, yada solaklarda sağ kol) kolda yapılır. Yapılan bir cilt kesisi ile atardamar ve yakındaki yüzeyel bir toplardamar bulunur. Toplardamar atardamara dikilerek, atardamar kanının önemli bir bölümünün toplardamara geçmesi sağlanır.
Birkaç hafta sonra toplardamar yeterince genişler ve diyaliz makinesında yeterli diyaliz sağlayacak kadar yüksek bir akım değerine ulaşır. Olgunlaşma süreci adı verilen bu dönemi takiben oluşturulan fistüller bazen yıllarca her hangi bir sorun olmadan kullanılabilirler.
Bazen damarlar yeterli çapta olmayabilirler. Bu durumda çok değişik ameliyat şekilleri vardır. Böyle durumlarda hastanın diğer kolu ve kolun daha yukarı bölümlerindeki damarlar fistül ameliyatı için kullanılır. Bunların dışında bir başka yöntem ise atardamar ile bir toplardamar arasına bir yapay damar yerleştirilmesidir. Bu yöntem fistülün kendisi kadar etkili ve güvenilir değildir. Enfeksiyon ve tıkanma olasılığı fazladır. Bu nedenle fistül açılıyor iken mümkün olduğunda hastanın kendi damarlarının kullanılmasına çaba gösterilmelidir.
Fistül oluşturulduğunda kolda sürekli bir tınlama türü bir titreşim hissedilir. Bu fistülün açık olduğunun işaretidir.
Ameliyat sonrası hastanın kolunu biraz yukarda tutması, ağır işlerde kullanmaması ve en az iki gün yıkamaması önerilir. Başlangıçta oluşan ağrı ağrı kesici ilaçlarla giderilir. Eğer kolda şişlik, kızarıklık yada ateş olursa doktora başvurulmalıdır.
Fistül oluşturulduğunda kolda sürekli bir tınlama türü bir titreşim hissedilir. Bu fistülün açık olduğunun işaretidir. Bu titreşim kaybolur ise doktora başvurulmalıdır.
Yaklaşık hastaların dörtte birinde fistül tıkanır. İlk bir iki gün içinde müdahale edilir ise fistül tıkanıklığı açılıp, tekrar kullanılabilir. Eğer tıkanıklık giderilememiş ise, bir başka yerden yeni bir fistül açılması gereklidir.
Bir diğer komplikasyon ise enfeksiyondur. Özellikle suni damarın kullanıldığı durumlarda fistül damarında kızarıklık, ağrı, şişlik ve ateş olur. Bu acil bir durum olup mutlaka doktora gösterilmelidir.
Bazen fistül ele giden kan akımını çalabilir ve bu durumda elde kansızlık gelişebilir. Böyle bir durumda fistül kapatılmalı veya özel bazı tekniklerle ele kan akımı sağlanmalıdır.
Bunun yanında zamanla fistül damarı genişleyip balonlaşır (anevrizma) ve belirli bir çapa ulaşır ve şikayete neden olursa ameliyatı gereklidir.
Fistülü korumak bir diyaliz hastası için çok önemlidir. Hastanın bazı konulara dikkat etmesi kalıcı ve etkin diyaliz olmasına yardımcı olur.
