Kol Damarlarının Hastalıkları ve Tedavisi
Arteriyel darlık en sık ateroskleroz problemi nedeni ile açığa çıkmaktadır. Ancak kollarda damar tıkanıklığının nedenleri arasında ateroskleroz bacakta olduğu kadar baskın değildir. Vaskülit adı verilen özel damar hastalıkları daha sık karşılaşılan nedendir. Takayasu hastalığı sıklıkla kolun ana damarının daralmasına veya tıkanmasına neden olmaktadır. Bu hastalık kadınlarda daha sık görülmektedir. Ek olarak, kol damarlarına pıhtı atmasıda arterlerin aniden tıkanmasına neden olan bir diğer sorundur.. Ateroskleroz yani damar sertliği aylar veya yıllar boyunca ortaya çıkmamakta ve şikayetler yavaşça gelişebilmektedir.
Kol damarındaki darlıkların derecesi % 50'yi geçerse ve bu kol üzerinde çalışırken yorgunluk ve ağrı gibi şikayetler varsa, mutlaka tedavi uygulanmalıdır. Kol damarlarının hastalıklarının tedavisinde günümüzde çoğunlukla anjiyografik yani endovasküler tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Cerrahi, ancak damar anjiyografi ile damar açılamadığında kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bununla birlikte, çoğu darlık anjiyografi ile açılabilir.
Arterlerin anjiyografi ile açılma tekniği, diğer bölgelerdeki damarların açılması ile hemen aynıdır. Genellikle kasıktaki damarlardan girilerek kol damarlarına ulaşılıp, tedavi yapılır. Bazen giriş yeri doğrudan kol damarlarıda olabilir.
Herhangi bir anjiyografide vasküler tıkanıklığı tedavi etme riskleri burada da geçerli olmaktadır. Anjiyografi giriş yerinde kanama veya şişme problemleri yaşanabilmektedir. Deneyimli ellerde, riskler oldukça düşüktür.
Kalbi besleyen koroner atardamar ve gövdede yer alan aorta dışındaki atardamarların hastalıkları periferik damar hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Kol ve elin damar hastalıklarıda periferik vasküler hastalık kapsamına girmektedir. Periferik vasküler (damar) hastalık, hastalığın konumuna ve daralma derecesine bağlı olarak çeşitli sorunlara neden olan yavaş gelişen bir aterosklerotik süreçtir . Karotis, vertebral, superior, mezenterik, böbrek ve inferior gibi birçok arter etkilenebilmektedir. Periferik vasküler ve koroner arter hastalıklarının bir arada bulunması yaygın bir hastalıktır. Periferik vasküler hastalık yaşla ilişkilendirilir ve sıklığı elli yaştan sonra artmaktadır. Bacak damarı hastalığının en tipik belirtisi baldırdaki ağrıdır, yürüyüşle artar ve dinlenerek kaybolmaktadır. Ağrı bazen kalçalara ve kalçalara yayılabilir. Hastalar genellikle bacaklarda sürekli soğuk algınlığı hissinden şikayet etmektedir. Ağrı, ülser ve kangren genellikle parmak uçlarında başlamaktadır. Kol damarlarında sorun olduğunda kol ve ele giden kan akımı özellikle kolu kullanırken azladığı için ağrı oluşur. Örneğin öutfakta raflarla uğraşırken yada spor yaparken kolda ve elde güçsüzlük oluşur. Bir diğer belirti ise kol damarlarının ilk bölümü olan subclavian atardamar tıkandığında kola giden tali yolların (kollateraller) bir bölümü beyinciğe giden vertebral atardamar olduğu için, bu kişiler kollarını kullanırken bayılma, denge kaybı yaşayabilirler. Özellikle ön kol ve el damarları tıkandığında parmaklarda yara ve kangrenler oluşur.
En sık neden ateroskleroz olduğu için en önemli risk faktörleri sigara içmek, yüksek kolesterol, diabetes mellitus ve hipertansiyondur. Bu risk faktörleri aynı zamanda koroner kalp hastalığının en önemli nedenidir ve bu iki hastalığın birlikteliğini açıklar. Ek olarak, obezite, alkol tüketimi ve plazma homosistein seviyelerinde, plazma fibrinojen seviyelerinde ve C-reaktif protein seviyelerinde bir artış periferik vasküler hastalığın gelişmesine neden olabilmektedir. Romatizmal hastalıklar nedeniyle de nadiren gelişebilmektedir.
Engellenen arterleri olan hastalarda yeterli kollateral dolaşım varsa, hiçbir şikayet olmayabilir ve genellikle tedavi gerekli değildir. Çoğu hastada durum böyledir. Şikayetler soğuk algınlığı, solgunluk ve eldeki ağrı olabilir. Muayenede damarların tıkanması ile elde edilen nabzın zayıf olduğu gözlemlenebilmektedir. Veya bu koldaki kan basıncı daha düşük olabilmektedir. Kollardaki damarların tıkanması temel olarak primer subklavyen damarlarda bulunmaktadır. Bu durumda, dolaşım vertebral atardamar yoluyla devam ettirilir. Bu sirkülasyon ile süreç devam etmektedir.
Anjiyoplasti şikayeti olan hastalarda ilk tercihtir. Subklaviyan damar tıkanıklığı genellikle aterosklerozdan kaynaklanır ve stentleme ideal tedavidir. Engel daralırsa, neredeyse her zaman başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir.
Tam tıkalı olduğunda başarı olasılığı azalır. Takayasu hastalığına genellikle subklavyen ve aksiller damarlar dahil olmak üzere uzun mesafeli darlık veya tam tıkanma eşlik etmektedir. İdeal tedavi, hastalık aktif olmadığı zaman balon anjiyoplastidir. Balon yeterli değilse, bir stent uygulaması gerçekleştirilebilmektedir. Anjiyoplasti başarısız olursa, hem subklavyen hem de aksiller vasküler tıkanma için cerrahi şant yapılabilmektedir.
