Şah Damarı (Karotis Endarterektomi) Ameliyatı

Şah Damarı (Karotis Endarterektomi) Ameliyatı

Şah Damarı (Karotis Endarterektomi) Ameliyatı

Damar sertliğinin (ateroskleroz) neden olduğu darlık şahdamarının içerisinde bir kabarıklık oluşturup, beyine kan akışını engellediği gibi bazen pıhtı atmasınada yol açar ve bu olayların sonucunda inme ve felç gelişebilir. Şahdamarın (karotis) iç katmanının darlıkla beraber sıyrılarak çıkarılması ameliyatı karotis endarterektomisi olarak isimlendirilmektedir. Karotis endarterektomi ameliyatının şahdamarı darlıkları sonucu gelişebilecek inme ve felç gibi olayları engellediği ve bu alanda bilinen en etkili tedavi yöntemi olduğu bir çok araştırma ile gösterilmiştir.

Boyunun her iki yanında kalpten aldıkları oksijenli kanı taşıyan iki şahdamar (karotis) bulunur. Yaklaşık çene hizasında bu damarlar iç ve dış olarak iki ayrı damara daha ayrılırlar. Dış karotis yüz ve kafa derisini besleyen dalları verirken, iç karotis arter ise doğrudan kafatasına girerek beyini besler.

İnsanlar yaşlandıkça kanda dolaşan kolesterol ve yağ damar iç yüzünde ve duvarında plak adı verilen kabartılar içinde birikmeye başlar. Plak büyüdükçe damar daralmaya ve sertleşmeye başlar. Bu olay damar sertliği yada tıptaki adı ile ateroskleroz olarak isimlendirilir. Karotiste plak genelde iç ve dış karotis şeklinde damarın ikiye ayrıldığı yerde ve daha çok iç karotise uzanacak şekilde gelişir. Plağın yüzeyi düzensiz olduğu için zamanla kan pıhtısı ile kaplanmaya başlar. Bu olay daha da ilerlediğinde damar tamamen tıkanıp, beyine giden kan akımı önemli ölçüde azalır ve bu durum genelde felçle sonuçlanır.

Bunun yanında darlığın giderek kabarması sonuçta çatlamasına ve içindeki parçaların damar duvarından kopup beyine giderek beyindeki daha küçük damarları tıkamasına ve sonucunda da felç, körlük ve konuşma bozukluklarına neden olabilir. Bu şekilde patlayarak içi bir oyuk halini almış olan plak daha sonra beyine pıhtı atması açısından büyük risk taşır.

Endarterektomi ameliyatı felç tehdidine neden olabilecek kadar daralmış damarlar için yapılır. Halen endarterektomi en yaygın yapılan damar ameliyatlarından birisidir.

Ne zaman endarterektomi yapılır?

Endarterektomi ameliyatı felç tehdidine neden olabilecek kadar ileri derecede darlık varsa ve bu olay hastada geçici yada kalıcı felç, körlük yada konuşma bozukluklarına neden olmuş ise yapılmalıdır.

  • Kişi son altı ay içerisinde hafif orta derecede felç olmuş ve karotisinde %70 den fazla darlık varsa,
  • Karotiste ileri derecede (%80 den fazla) darlık olupta, bir şikayeti olmamış ise hastanın felç geçirme riski çok yüksek olduğu için ameliyat gereklidir.

Koroner damarlarındaki hastalık nedeni ile kalp bypass ameliyatı geçirecek olan kişilerde karotis endarterektomisi hastanın durumuna göre önce, o an veya sonra yapılır.

Endarterektomi bazı durumlarda yüksek riskli olduğu için yapılmamalıdır:

  • İleri yaşta veya örneğin ileri evre kanser gibi ciddi bir hastalığı olan kişiler,
  • Boyundaki şahdamarlara erişmenin güç ve tehlikeli olduğu hastalar,
  • Beyin damarlarında örneğin anevrizma gibi eşlik eden başka hastalıkların olduğu durumlar.

Ameliyat Öncesi

Ameliyat öncesinde yapılması gereken tetkik yada incelemelerin başlıcaları karotis renkli Doppler ultrasonografisi veya manyetik rezonans anjiografi yada anjiografidir. Ameliyat darlık için yapılır. Eğer tıkanıklık saptanmış ise artık ameliyat yapılmaz. Eşlik eden hastalık yada sorunları yönünden hastalar ameliyata hazırlanırlar. Ameliyat öncesinde hastaların kan basınçlarının yüksek olmaması gereklidir.

Nasıl yapılır?

Ameliyat lokal anestezi yani boyuna iğne yaparak veya genel anestezi yani narkozla uyutularak yapılabilir. Boyun enfeksiyon tehlikesini azaltmak için temizlendikten sonra, boyuna uzunlamasına 10-12 cm uzunluğunda bir kesi yapılır ve karotis damarları bulunur. Bu bölgede bir çok damar ve sinir olduğu için çok dikkatli ve titiz davranılır. Daha sonra kanın pıhtılaşmasını engelleyen heparin damardan hastaya verildikten sonra şahdamarı yukardan ve aşağıdan geçici olarak özel penslerler sıkıştırılarak kapatılır.

Damar uzunlamasına açılır ve darlığa neden olan plak damarın iç katmanı ile beraber damar duvarından sıyrılarak çıkarılır. Bu arada eğer beyinin kansız kaldığı gibi bir belirti olursa yada rutin olarak her zaman şant adı verilen geçici bir boru damar içine yerleştirilerek beyine kan akımı devam ettirilir. Daha sonra plağı sıyırmaya devam edilir ve işlem bittiğinde damar bir damar parçası yama olarak kullanılarak kapatılır.

Sonra damar üzerindeki pensler kaldırırılarak kan akımı tekrar sağlanır. Ortalama bir ameliyat yaklaşık 1-1.5 saat, şahdamarın kapalı kaldığı süre ise 20-30 dk kadar sürer.

Ameliyat sonrası

Ameliyatı takiben hasta birkaç gün hastanede kalır. Bu süre zarfında hastanın beyin fonksiyonları, kan basıncı ve kesi hattından kanama olup olmadığı değerlendirilir. Taburcu olduktan sonra hastanın bir kaç hafta süreyle aşırı egzersiz yapmaması, araç kullanmaması ve başağrısı, boyunda şişlik yada beyin fonskiyonlarında değişiklik olursa doktora başvurması tavsiye edilir. Genelde bir kaç hafta içinde hasta normal hayatına dönebilir hale gelir.

Ameliyat sonrası damarın tekrar daralması hastaların %6 sında görülebilir. Bunu engellemek için hastalara ideal kilolarını devam ettirmeleri, yüksek kolesterol ve doymuş yağ içeren gıdaları tüketmemeleri, düzenli egzersiz yapması ve ilaçlarını düzenli kullanmaları tavsiye edilir.

Olası yan etkiler (Komplikasyonlar)

Hernekadar karotis endarterektomisi hastaların gelecekte yaşayacakları inme ve felç riskini azaltmakta etkinliği ispat edilmiş tedavi yöntemi isede, ameliyat sırasında felç geçirme olasılığı vardır. Bu risk yaklaşık %1-3 oranındadır.

Bir diğer sorun ise boyun bölgesinde yapılan ameliyat nedeni ile boyundaki sinirlerin zarar görmesi ve bunun sonucunda ses kısıklığı, yutma güçlüğü veya dil hareketlerinde kısıtlılık oluşabilir. Bunların çoğu geçicidir.

Ameliyat riskini artıran başlıca durumlar:

  • Beyine giden diğer damarlarda da ileri derecede darlık ve tıkanıklıklar olması,
  • Yüksek kan basıncı,
  • Daha önce inme geçirilmiş olması,
  • Şeker hastalığı